تبادل لینک هوشمند کارکردهای بقاع متبرکه[۱]
درجوامع دینی، تاریخ روستاها، شهرها و مناطق با تاریخ مراکز زیارتی عجین است. زیارتگاه ها از عوامل حفظ
سنت ها و هویت فرهنگی جوامع محل استقرارشان هستند. این اماکن کارکردهای آشکار و پنهانی دارند که بر
ابعاد مختلف حیات اجتماعی اثرگذار است. این کارکردها (آشکار وپنهان) مدام در مسیر تطور وتحول اند.واقعی‌ترین و قوی‌ترین کارهای فرهنگی در محور و برنامه مساجد و بقاع متبرکه و سایر اماکن مذهبی قرار دارد و جامعه موفق جامعه‌ایی است که در قالب فرهنگی در این اماکن به فعالیت بپردازد و استفاده از مساجد و اماکن مذهبی در واقع راهکاری برای مقابله با جنگ نرم و تهاجم فرهنگی است. زیارتگاه‌ها و بقاع متبرکه به عنوان مکانی با پایگاه معنوی- اجتماعی، از جنبه‌های مختلف تاریخی، فرهنگی و اجتماعی همواره مورد توجه محققین بوده است. زیرا اماکن مقدسه در ارتباط مستقیم با فرهنگ یک قوم قرار دارند و فرهنگ نیز زاییده ابعاد مختلف اجتماعی، مذهبی و تاریخی همان قوم است. بنابراین می‌توان با بررسی کارکرد زیارتگاه‌ها، به کیفیت و چگونگی وضعیت فرهنگی آن قوم در اعصار تاریخی و حال پی‌برد. در عین حال با شناخت کارکردهای فرهنگی بقاع در طول زمان می توان به موضوع تحقیق یعنی شناسایی عوامل فرهنگی تاثیر گذار بر مدیریت موثر بقاع متبرکه جهت داد.
۲-۵-۱- کارکرد مذهبی بقاع متبرکه[۲]
زیارتگاه ها از جمله اماکن مذهبی هستند که پس از ورود اسلام به ایران و ماوراءالنهر در این سرزمین ها به وجود آمده اند و از مظاهر ویژه ی دین اسلام محسوب می شوند. مظهری که در طول حیات خود نه تنها کارکرد مذهبی متعددی برای دین اسلام ارائه کرده، بلکه وظایف مظاهر دیگراسلامی نظیر مسجدها و حسینیه ها را نیز به نحو مطلوب به انجام رسانده است زیرا در انجام اعمال مذهبی، مانند نماز و عبادت در حکم عبادتگاه و نمازخانه و نیز در حکم جایگاهی برای نذورات و همچنین مرکزی برای تصمیم گیری های اجتماعی – سیاسی می باشد. (یوسفی، ۱۳۸۶).
زیارت مذهبی یکی از رایجترین اشکال گردشگری در سراسر جهان است که اصلی ترین هدف آن درک تجربه ای مذهبی است. این گردشگران برای زیارت اماکن، آثار، یادمانهای مذهبی، انجام اعمال مذهبی و دینی، آموزش و گذراندن اوقات فراغت به مکان ها و مراکز مذهبی سفر میکنند. با افزایش سفر با انگیزه معنوی، همزمان با رشد صنعت گردشگری در دوران مدرن، اهمیت بیشتری پیدا کرده است. گردشگری زیارتی نقش بسیار مهمی در تغییرات اجتماعی و اقتصادی دارد. با توجه به تمایلات و احساسات مذاهب مختلف جهان، می توان گفت مردم جهان از مراکز مذهبی و زیارتی برای دیدار با تعدادی از گردشگران، برای کسب فضیلت و معنویت استفاده می کنند. در دین اسلام زیارت قبور و توسل نمودن و شفاعت خواستن از اهم امور دینی تلقی می گردد؛ خصوصاً اگر این مزار، مزار افراد بزرگ و شریفی چون فرزندان و نوادگان ائمه معصومین باشند. فلسفه زیارت ایجاد محبت بین زائر و مزور و تخلیه کردن قلب از معاصی و آلودگیها و سپس پر کردن دل با معنویات است. بی شک یکی از اماکن کسب فیض و نزول رحمت الهی جوار قبور امامزادگان است که بزرگان دین و علمای اسلام به مستحب بودن زیارت آن نظر داده اند. در اکثر مناطق ایران قبور امامزادگان مانند ستارگان درخشان شناخته شده است و مورد احترام همگان می‌باشد و هر زن و مرد مومن و علاقمند به خاندان عصمت و طهارت می تواند از این مسیر به خدا نزدیک شود.
انسان در هیاهوی زندگی روزانه با مشکلات و سختی هایی دست به گریبان است که گاهی تحمل آنها از عهده وی خارج است. از این رو به دنبال مأمنی و خلوتگاهی برای تخلیه روحی خویش می گردد. در این میان مسلمانان و خصوصاً شیعیان به واسطه ایمان و اعتقاد فطری و معنوی خویش با خدا و اولیای الهی، زیارت امامزادگان و بقاع متبرکه را راهی برای تخلیه روحی و روانی خود می یابند. زیرا دین و مذهب توانایی آرامش روحی انسان ها را در خود نهفته است (اصغری،۱۳۹۲).دورکیم از نظام مشترک و الزام آوری از اعتقادات و اعمالی یاد می کند که در یک « اجماع اخلاقی » افراد را گرد هم می آورد (ویلم،۱۳۷۷: ۲۲). این اجتماع اخلاقی
می تواند کلیسا، مسجد، کنیسه ، معبد، مزار قدیسان و غیره باشد. وقتی دین را عنصر مهمی در اثبات هویت جمعی بدانیم، این مفهوم بیشتر ملموس خواهد شد و متعاقباً مکان مقدس در حکم پاسخی به نیاز برخورداری از یک پناهگاه و مأمن و باعث گرد آمدن جماعتی از معتقدان در آن مکان مقدس می شود. دین اسلام بر تجمع و اهمیت آن تاکید بسیار دارد؛ جماعت تجلی گاه اراده خداوند و مظهر قدرت اوست. وعده نیل به فلاح، با عمل جمعی محقق است.«الا ان حزب الله هم المفلحون » ( مجادله/۲۲) (باقی، ۱۳۸۱ : ۱۳) . زیارتگاه ها و بقاع متبرکه از جمله نهادهایی است برای عینیت بخشیدن به این مفهوم که در حکم نهادهای تقویت کننده و سازمان دهنده هویت جمعی دینی عمل می کنند.
الیاده معتقد است مکان های مقدس فنا ناپذیرند و به عنوان سمبلی از جاودانگی جامعه دینی شناخته
می شوند. وی اماکن مذهبی را « محورهای جهان » می نامد چرا که آن مکان، از زاویه نگاه زائر به منزله مرکز جهان اوست (تیموتی و اولسن ،۱۳۹۲: ۳۸). به نظر می رسد منظور وی از جهان ساخته ذهن زائر، نوعی تلاش انتزاعی برای ساخت و باز پرداخت هویت فردی یا جمعی در قالب عقاید مذهبی است. بدین ترتیب، اماکن مقدس کارکرد اجتماعی پیدا می کنند و به گروه اولیه اجتماعی بدل می شوند. در گروه اولیه، اعضا تحت تاثیر کنش ها و واکنش های متقابل و مستمر، احساس شدیدی نسبت به هویت مشترک با دیگر اعضا پیدا می کنند و پیوند های عقیدتی استواری میان آنها برقرار می شود ( باقی ،۱۳۸۱: ۲۰۹).
[۱]Holy shrines functions
[۲]Holy shrines and religious functions