تبادل لینک هوشمند مفهوم بازار کارا
بازار کارا[۱]، بازاری است که در آن اطلاعات موجود بلافاصله بر قیمت اوراق بهادار تاثیر می‌گذارد.مفهوم بازار کارا بر این فرض استوار است که سرمایه‌گذاران در تصمیمات خرید و فروش خود، تمامی اطلاعات مربوط را در قیمت سهام لحاظ خواهند کرد.بنابراین، قیمت فعلی سهام شامل تمامی اطلاعات شناخته شده اعم از اطلاعات گذشته (مانند سود مربوط به فصل یا سال گذشته)؛ و اطلاعات فعلی است. اطلاعات فعلی می‌تواند شامل اطلاعاتی باشد که اعلام شده ولی هنوز اعمال نشده است (مانند خبر تجزیه سهام). به علاوه، اطلاعاتی که از نظر منطقی استنباط شده است نیز در قیمت ها منعکس می‌شود. برای مثال، اگر بسیاری از سرمایه گذاران بر این عقیده باشند که نرخ بهره به زودی کاهش خواهد یافت، این تصور، قیمت ها را قبل از آنکه واقعا این چنین موردی اتفاق بیفتد تحت تاثیر قرار خواهد داد.
مفهوم بازار کارا به این معنی است که اطلاعات به محض آشکار شدن سریعا بر قیمت ها تاثیر می گذارند(تهرانی و دیگران، ۱۳۸۲).
چند دهه است که توجه استادان دانشگاهها در رشته‌های مالی و اقتصاد، متوجه کارایی بازار سرمایه در کشورهای مختلف شده است؛ چرا که در صورت کارا بودن بازار سرمایه، هم قیمت اوراق بهادار بطور عادلانه تعیین می‌شود و هم تخصیص سرمایه که یکی از مهمترین عوامل توسعه اقتصادی است به صورت مطلوب و بهینه ای انجام میگیرد. اساساً سه نوع مفهوم کارایی بازار داریم، کارایی بازار در تخصیص منابع و سرمایه که در این نوع کارایی، منابع و سرمایه محدود جامعه به بهترین مصارف تخصیص می‌یابد و بازار سرمایه را به سمت طرحهای سرمایه گذاری سوق می‌دهد که بیشترین بازدهی را دارند.کارایی عملیاتی به این مطلب اشاره دارد که نقل و انتقال سرمایه با چه هزینه و سهولتی انجام می‌شود. هر چه هزینه نقل و انتقال سرمایه کمتر و سرعت آن بشتر باشد، کارایی عملیاتی بازار بیشتر است. اما زمانی بازار از نظر اطلاعاتی دارای کارایی است که قیمت اوراق بهادار، منعکس کننده اطلاعات توزیع شده درمورد آن اوراق باشد. پس وجود اطلاعات کافی در بازار و انعکاس به موقع و سریع اطلاعات در قیمت اوراق بهادار، ارتباط تنگاتنگی با کارایی اطلاعاتی بازار دارد(فرانکفورتر و ایتون، ۱۹۹۶).
کارایی اطلاعاتی به دوجنبه مهم در تعیین قیمتها توجه خاصی دارد و این دوجنبه عبارتند از: سرعت و کیفیت قیمتها(فدائی نژاد، ۱۳۷۳). وجود اطلاعات کافی در بازار و انعکاس به موقع و سریع آن بر قیمت اوراق بهادار، ارتباط تنگاتنگی با کارایی بازار دارد. در بازار کارا، اطلاعاتی که در بازار پخش می‌شود به سرعت بر قیمت تاثیر می‌گذارد. در چنین بازاری قیمت اوراق بهادار به ارزش ذاتی آن نزدیک است.
اشکال مختلف بازار کارا
از سال ۱۹۷۰ به بعد مباحث وسیعی در خصوص مفهوم بازار کارا به عنوان فرضیه بازار کارا صورت گرفته است. طبق مطالعات صورت گرفته سه نوع بازار کارا وجود دارد که به طور خلاصه اشاره می‌شود (تهرانی و دیگران، ۱۳۸۲):
۱-شکل ضعیف بازار کارا: اگر قیمت های جاری سهام اثر پذیر از اطلاعاتی باشد که از حرکت قبلی قیمتها بدست آمده است در این صورت بازار سرمایه در سطح ضعیف دارای کارایی می‌باشد. چنانچه الگوی بخصوصی برای تعیین قیمتها وجود نداشته باشد، حرکت قیمتها مستقل از حرکت قبلی خواهد بود و در نتیجه سرمایه گذاران از بررسی قیمتهای گذشته نمیتوانند به برداشت خاصی برسند. به عبارت دیگر اطلاعات راجع به قیمت و بازده سالهای گذشته نمی‌تواند راهنمای خوبی برای رسیدن به بازده اضافی باشد و حرکت قیمتها در بازار کارا به شکل تصادفی است(فاما، ۱۹۸۰).
مفهوم شکل ضعیف فرضیه بازار کارا این است که اطلاعات قیمتی تاریخ گذشته، در ارزیابی تغییرات آتی قیمت تاثیر ندارد(تهرانی و دیگران، ۱۳۸۲).
۲-شکل نیمه قوی بازار کارا: سطح خیلی متداول کارایی بازار نه تنها شامل اطلاعات موجود قیمتی است؛ بلکه شامل تمام اطلاعات شناخته شده و در دسترس مانند اطلاعات مربوط به درآمد، سود تقسیمی، اعلان تجزیه سهام، پیشرفت های جدید در مورد محصولات، مشکلات تامین مالی و تغییرات مربوط به حسابداری است. در بازاری که این چنین اطلاعاتی سریعا در قیمتها منعکس می‌شود به آن بازار کارای قوی گفته می‌شود. توجه داشته باشید که چون داده های مربوط به بازار، قسمتی از کل اطلاعات در دسترس است به همین دلیل بازار کارای نیمه قوی دربر گیرنده شکل ضعیف بازار کارا نیز هست.
بازار کارای نیمه قوی شامل سرمایه گذارانی است که اطلاعات منتشره جدید استفاده نمی کنند و انتظار دارند با توجه به متوسط ریسک، بازده بیشتری بدست آورند.اگر تعدیل قیمت سهام در مقابل برخی از اطلاعات منتشره با تاخیر انجام شود و سرمایه گذاران بتوانند با استفاده از تاخیر به بازده غیر متعارف دست پیدا کنند بدین معنی است که بازار نیمه قوی یا کارای کامل نیست چون در بازار کارای کامل به محض وقوع اطلاعات، قیمت ها تحت تاثیر اطلاعات قرار می‌گیرند (در این صورت شکل نیمه قوی کارایی بازار، ناقص است).
۳-شکل قوی بازار کارا: اگر بازار کارا به شکل قوی آن وجود داشته باشد، هیچ گروهی از سرمایه گذاران نمیتوانند بیش از نرخ بازده در یک برهه از زمان منتفع شوند. پرتفولیوهایی که به صورت حرفه ای مدیریت شوند معمولا جز این دسته هستند. شکل قوی کارایی دربرگیرنده شکل ضعیف و نیمه قوی نیز هست و نشان دهنده بالاترین سطح کارایی بازار است(تهرانی و دیگران، ۱۳۸۲).
شکل زیر سطوح تجمعی کارایی بازار و اطلاعات مربوط به هر سطح را نشان می‌دهد.
[۱]Efficent market