تاريخچه مهاجرت
مهاجرت بشر براي مدت صدها هزار سال وجود داشته و دارد. تاريخ مهاجرت را مي توان به دو مرحله مهاجرت هاي پيش مدرنيسم و مهاجرت هاي عصر مدرن تقسيم نمود. دوره پيش مدرنيسم دوره قبل از ميلاد تا قرن هفدهم است و دوره مهاجرت هاي مدرن از قرن هجدهم آغاز مي شود. اولين مهاجرت تاريخي حدود هفتصد هزار سال قبل از ميلاد مسيح با حرکت قبائل homo erectus از آفريقا به سمت آسيا و اروپا آغاز شد.[1] 15000 تا 20000 سال پيش مهاجرت به آمريکا روي داد. حرکت جمعيتي بعدي بويژه شامل انقلاب نئوليتيک بود. توسعه هند و اروپايي و مهاجرت هاي قرون وسطايي در اين برهه رخ داد. بيشتر جابجايي هاي جمعيتي شامل دوران نوسنگي، دوران آريايي ها و مهاجرت هاي بزرگ دوره قرون وسطايي بود. در برخي کشورها به دنبال مهاجرت جمعيت کوچکي از نخبگان تغييرات فرهنگي اساسي روي داد که از جمله مي توان به ترکيه و آذربايجان اشاره کرد.
شواهد نشان مي دهد که مردمان باستان از چين جنوبي به سمت تايوان پراکنده شدند و از همين جزيره بود که انسان ها بنحو دريابرد[2] مهاجرت نمودند. در ميانه عهد برنز مهاجرت هند و آريايي از دره رود سند به سمت دشت رودخانه گنگ روي داد. بعد از آن يوناني ها شروع به توسعه و پيشروي نمودند و در بسياري از مناطق از جمله سيسيل و مارسيل مستعمره ايجاد کردند. نيروهاي استعمار خود سبب بومي گزيني اجباري مي شدند و استخدام و انتقال مردم بنحوي اجباري صورت مي گرفت. در اروپا دو جريان عظيم مهاجرتي روي داد که شامل مردم سلتي و ديگري مهاجرت از شمال به شرق اروپا بود. بين قرون 6 و 11 مردم ترکي از سرزمين اصلي خود در ترکستان به سمت اروپا و خاورميانه نقل مکان نمودند. حدود1000 سال بعد از ميلاد مهاجرت Bantu ها آغاز شد. اينها مجموعه اي از قبائل عرب بودند که بين قرون 11 و 13 به سمت مصر مهاجرت کردند. مهاجرت آنها در عربي و اسلامي کردن کشور مغرب تأثير به سزايي داشت.[3]
عصر اکتشاف و استعمارگري اروپا منجر به مرحله جديدي از مهاجرت ها گرديد. با صنعتي شدن، مهاجرت به آمريکا تشويق شد و بعد از 1820 ميلادي تجارت برده به شدت کاهش يافت و به مهاجرت کار قراردادي از اروپا و آسيا به سمت مزارع منجر گرديد. همچنين توسعه تکنيک هاي حمل و نقل سبب بهبود و توسعه مهاجرت ها شد.
در قرن 19 ميلادي سه نوع مهاجرت اصلي مطرح بود: مهاجرت کار، مهاجرت پناهندگان و مهاجرت روستاييان به شهرها.[4] از اوائل قرن 20 ميلادي مهاجرت نيروي کار افزايش يافت. اين جريانات عظيم مهاجرتي دولتهاي ملي را تحت تأثير قرار داد و به همين جهت محدوديت هايي بر مهاجرت وارد نمودند. در قرن 20 ميلادي جهان شاهد جريان فزاينده مهاجرتي بواسطه جنگ و سياست بود. در جنگ جهاني اول مسلمانان از بالکان به ترکيه مهاجرت کردند. همچنين جنگ جهاني دوم سبب ديگري براي مهاجرت بود. جوامع يهودي از اروپا و خاورميانه مهاجران اين دوره را تشکيل مي دادند. توافقنامه پوتسدام[5] که از 1945 ميلادي توسط نيروهاي غربي و شوروي تنظيم و امضاء گرديد، منجر به يکي از مهاجرت هاي بزرگ اروپا شد و 5/16 ميليون نفر آلماني از اروپاي شرقي به اروپاي غربي مهاجرت کردند. سرانجام اينکه صدهاهزار يهودي در اروپاي شرقي باقي مانده که بعدها به خارج از اروپا و به اسرائيل و آمريکا مهاجرت نمودند.[6]
گفتار سوم: علل مهاجرت
در آغاز انسان براي تأمين معيشت خود و جهت ايمن ماندن از حوادث طبيعي ناگزير از حركت از مكاني به مكان ديگر بود. بعد از آن عده اي به دليل زندگي شباني كوچروي را ادامه دادند. امروزه در علل مهاجرت ترديد است. علت ها متفاوت بوده و هر يك مي تواند مكمل ديگري باشد. به طور کلي مي توان عوامل جاذبه و دافعه در مبدأ و مقصد را علل اصلي مهاجرت محسوب نمود.
تئوري هاي سنتي مهاجرت بين “عوامل رانده شدن[7]” و “عوامل جذب و كشش[8]” تمايز قائل مي شوند. عوامل رانده شدن در وهله اول باعث تحريك و انگيزش افراد براي مهاجرت از كشور مبدأ است. اين موارد از جمله تفاوت هاي ميزان و سطح دستمزد از عوامل مهم و تعيين كننده است. افراد فقير از كشورهاي كمتر توسعه يافته و يا در حال رشد مي توانند از استانداردهاي بالاي زندگي در كشورهاي توسعه يافته بيش از كشور خود بهره مند شوند. فرار از فقر و نداري از عوامل سنتي رانده شدن است. بلاياي طبيعي نيز مي تواند جريان مهاجرت را افزايش دهد. مهاجرت به جهت دور شدن از هر گونه شرائط و عوامل نامساعد از علل و عوامل دافعه است. گاه قوانين بد و ظالمانه، ماليات سنگين، عدم جاذبه هاي اقليمي، شرائط اجتماعي نامساعد همگي مي توانند از علل مهاجرت باشند. عوامل رانده شدن مي تواند غير اقتصادي نيز باشد. از جمله اين عوامل عبارتند از: تعقيب (مسائل مذهبي يا موارد ديگر)، سوء استفاده، زورگويي وارعاب، تصفيه نژادي و حتي قتل عام، در خطر بودن غير نظاميان در حين جنگ و يا حرکت هاي سياسي پناهندگان براي فرار از ديکتاتوريسم.
در كنار عوامل دافعه عواملي نيز مي تواند سبب جذب مهاجران شود. اين علل از جاذبه هاي كشور مهاجرپذير ناشي مي شود. از جمله مهاجرت به ساير كشورها براي عده اي به شكل قرارداد استخدام است.[9] گاه نيز آموزش يك عامل جذب و كشش است. نوع جديدي از مهاجرت هاي بين المللي مهاجرت بازنشستگان از كشورهاي ثروتمند به كشورهاي با هزينه كمتر اما آب و هواي بهتر است. از جمله مي توان به شهروندان بازنشسته بريتانيايي انگليسي اشاره نمود كه به اسپانيا مهاجرت مي نمايند. در حقيقت علل جاذبه در كشور پذيرنده به دنبال فراهم نمودن علايق و خواسته هاي مهاجران است. از اين جهت برخي ديگر از مهاجران علائق خود را مربوط به فرهنگ يا بهداشت معرفي مي نمايند. از جمله افراد جوان که براي ابراز علايق و عقايد خود و بيان آنها در مقابل مؤسسات يا به خاطر احتياجات و نيازهاي خود مستقيماً به محيط هاي فرهنگي ديگر مهاجرت مي کنند.
بنابراين در جريان مهاجرت هاي بين المللي اعضايي از يك گروه قومي يا ملي، خواه به دلائل اقتصادي و يا به جهت تعقيب سياسي، جلاي وطن نموده و در سرزمين هاي ديگر سكني مي گزينند كه به دنبال نظارت سياسي بر آنها نباشند. انگيزه برخي از اين گروه ها حفظ فرهنگ خود به عنوان سرمايه اي قابل اتکا که بتوانند از آن بهره برند مي باشد. علاوه بر عوامل و انگيزه هاي فرهنگي عامل ديگر که مي تواند سبب مهاجرت گردد عوامل سياسي است، بدين نحو که شخص مهاجر براي يافتن پايگاهي جهت پيگيري نمودن منافع سياسي خود نقل مکان مي نمايد. (منظور منافعي است که حکومت سرزمين مادري از حمايت آن ممانعت نموده است)
همچنين برخي مهاجرت ها به دلائل اجتماعي صورت مي گيرد. از جمله زناني که به همراه خانواده به همسران خود که به تازگي در خارج از کشور کار پيدا نموده و يا استخدام شده اند مي پيوندند و اين فرايند را اتحاد مجدد خانواده[10] مي نامند. علاوه بر موارد مذکور گاهي نيز مهاجرت ها به دلائل شخصي صورت مي گيرد. از جمله روابط بين اشخاص،(براي مثال بودن با خانواده و يا رسيدن به شخص مورد علاقه). در مواردي نيز مهاجرت به کشور جديدي به شکل دوري و فرار از دادگاه کيفري (براي مثال اجتناب از بازداشت) انگيزه اي براي حرکت و اقدام شخصي است.[11]
مبحث دوم: مهاجرت از ديدگاه حقوق بين الملل و آثار بين المللي ناشي از آن
هر چند انواع مهاجرت به مفهومي تغيير مکان و جابجايي هاي انسان ها ناميده مي شوند، اما از ديدگاه حقوق بين الملل بايستي با توجه به ساير شرائط به مهاجرت نگريست. همچنين اين مسأله بايد بررسي گردد که مهاجرت هاي بين المللي چه آثاري را به همراه خواهد داشت، در اين راستا در ذيل به تعريف مهاجرت و ماهيت آن از ديدگاه حقوق بين الملل پرداخته مي شود. بايد توجه داشت که حقوق بين الملل فراتر از مرزهاي ملي به مهاجرت مي پردازد. به عبارت ديگر مهاجرت هر چند داخلي و در سطح يک کشور باشد نيز مي تواند داراي آثار بين المللي باشد. در هر صورت آثاري که مهاجرت به همراه دارد مي تواند از تمام جوانب کشورها را تحت تأثير قرار داده و باعث واکنش در سطح بين المللي باشد.
گفتار اول: مهاجرت از ديدگاه حقوق بين الملل
مهاجرت انساني به مفهوم حركت فيزيكي انسان ها از يك منطقه به منطقه اي ديگر گاهي با مسافت هاي طولاني و يا در قالب گروه هاي بزرگ مي باشد. مهاجرت جابجايي مردم از مكاني به مكان ديگر براي كار يا زندگي است. همچنين مهاجرت به طور ضمني اقامت دراز مدت را در بردارد.[12] در مفهوم لغوي مهاجرت در معاني ذيل به کار رفته است:
1- يک گروه که با يکديگر مهاجرت مي کنند،
2- حرکت اشخاص به خارج از کشور،
3- جابجايي اشخاص از کشور يا محلي به کشور يا محل ديگر،
4- حرکت از کشور متبوع به سمت کشوري ديگر براي سکونت.[13]
با اين وجود مهاجرت از ديدگاه حقوق بين الملل فراتر از صرفاً جابجايي جمعيت از يك نقطه به نقطه ديگر است. در حقيقت مهاجرت بين المللي يكي از شاخص هاي تعريف كننده جهان معاصر است كه بخش عظيمي از تحولات انساني را در بر مي گيرد. از مهاجرت در حقوق بين الملل با توجه به آثاري كه بر مفاهيم و عناصر عنوان جهاني شدن دارد تعريف مي شود. هر چند حركت انسان ها از مرزهاي بين المللي را به هر علت و انگيزه مهاجرت بين المللي مي نامند، اما در بحث هاي گوناگون تعاريفي متفاوت ارائه مي گردد.
23- وي شخصي بود که تمام آفريقا را اشغال نمود و بعد از مدتي در استراليا، آسيا و اروپا خود و قبيله اش پراکنده شدند. دلائل مهاجرت آنان نامعلوم است، اما آنچه روشن مي باشد، اينکه جهت دسترسي به غذا و پناهگاه جذب قاره هاي ديگر شدند. در آن زمان دولت يا نهادي وجود نداشت، از اين جهت اختيار و آزادي کامل در مهاجرت داشتند.
24- در مهاجرت و نقل مکان نمودن از وسائل نقليه متفاوت استفاده مي شود. يکي از اين موارد کشتي ها و قايق ها هستند که امروزه نيز بحث مهاجران دريايي از اهميت برخوردار بوده و چگونه تأمين کردن ايمني آنها و مسئوليت هاي ناخدا و ساير افراد دخيل در خصوص به مقصد رساندن مهاجران و عمليات نجات در موارد ضروري مورد توجه مي شود .
نظرات شما عزیزان:
تبادل لینک هوشمند