مراحل و روش تحقيق
روش اصلي پژوهش در اين پايان نامه بر مبناي روش كتابخانه اي و فيش برداري مي باشد. در اين راستا تلاش مي شود از تمام منابع موجود اعم از فارسي و لاتين استفاده شود. هر چند کتابها و مقالات فارسي در خصوص مسائل حقوقي مهاجرت محدود مي باشند، سعي مي گردد که از اطلاعات موجود در آنها تا حدي که به موضوع اين پايان نامه مربوط مي باشد، استفاده لازم به عمل آيد. در ضمن از جمله ساير منابع فارسي در حوزه موضوع اين پايان نامه اطلاعات موجود در روزنامه ها و مطبوعات مي باشد که از آنها نيز استفاده خواهد شد. بديهي است که بخش قابل توجهي از منابع اين پايان نامه را منابع لاتين تشکيل مي دهند که از آنها نيز بهره لازم برده خواهد شد. علاوه بر اين موارد سعي مي گردد که از ساير روشهاي ضروري كه لازمه هر تحقيق و پژوهشي مي باشد استفاده گردد. براي نمونه از جمله به سايت هاي اينترنتي ذيل براي دسترسي به داده ها و اطلاعات مربوط به اين پايان نامه مراجعه خواهد شد:
1- سازمان بين المللي مهاجرت:
International Organization for Migration, www.iom.int.
2- كميسارياي عالي سازمان ملل متحد در امور پناهندگان:
The United Nations High Commissioner for Refugees – The UN Refugee Agency, www.unhcr.org.
3- مركز اطلاعات سازمان ملل متحد:
The United Nations Information Centre in Iran, www.unic-ir.org.
لازم به ذکر است که پس از جمع آوري داده ها و اطلاعات لازم در راستاي موضوع اين پايان نامه به تحليل آنها پرداخته خواهد شد. آنگاه به تدوين فصول اين پايان نامه بر طبق زمان بندي لازم پرداخته شده و اين فصول بطور جداگانه به اساتيد محترم راهنما و مشاور جهت بررسي و اظهارنظر ارائه خواهد گرديد. در نهايت نيز پس از انجام اصلاحات لازم متن نهايي پايان نامه جهت دفاع ارائه خواهد شد.
محتواي پايان نامه(پژوهش)
در راستاي اهداف پايان نامه حاضر، اين پايان نامه در پنج فصل به شرح ذيل تدوين شده است:
فصل اول: كليات،
فصل دوم: نظام حقوقي بين المللي حاكم بر حمايت از مهاجران،
فصل سوم: مهاجران، مهاجرت بين المللي و حقوق بشر،
فصل چهارم: بررسي مواضع کشورها در خصوص مهاجران و تأثير آن بر حمايت بين المللي از مهاجران، با تاکيد بر نمونه هاي عيني،
فصل پنجم: جايگاه مهاجران و حمايت از حقوق آنها در ايران.
مهاجرت[1] امروزه به عنوان يک بحث بين المللي مورد توجه مي باشد. هر چند بشر از بدو حيات خود به دلائل گوناگوني نقل مکان مي نموده، امروزه مهاجرت از کشوري به کشور ديگر در سطحي گسترده تر، متنوع تر و پيچيده تر مطرح مي باشد. تنوع در مهاجرت در دوران نوين سبب شده تا انواع گوناگوني از مهاجران شکل گرفته و توسعه يابد. از جمله عناويني که ممکن است با مهاجران اشتباه گرفته شود مفهوم پناهندگان مي باشد. هر چند پناهندگان به نوعي مهاجرت مي نمايند، ولي مهاجرت آنها اجباري بوده و اختياري نمي باشد. اين مفاهيم هر يک ويژگي هاي خاص خود را دارند. بهر حال به نظر مي رسد که وجه مشترک تمام آنها اين باشد که به عنوان گروهي آسيب پذير مورد توجه قرار مي گيرند. مهاجرت از گذشته اي دور با انگيزه هاي مختلف انجام مي شده است. اگر در گذشته مهاجرت ها گروهي و به منظور دستيابي به غذا و ايمن بودن بوده است، امروزه با متحول شدن جوامع، انگيزه ها نيز متحول گرديده است. امروزه با بحث از جهاني شدن يکي از مقولاتي که مي تواند مطرح گردد و کشورها را تحت تأثير قرار دهد مهاجرت مي باشد، از اين جهت که مهاجرت بحثي جهاني است و با جوانب مختلف جهان امروز سروکار دارد.
بنابراين مهاجرت نه تنها بر کشورهاي مهاجرپذير[2] و مهاجرفرست[3] تأثيرگذار است، بلکه عاملي است که در چارچوب بحث جهاني شدن بيشتر مطرح شده و مسأله اي مشترک ميان کشورها گرديده است. کشورها (دولتها) به عنوان موضوعات اصلي حقوق بين الملل تابع قواعد و مقررات بين المللي مي باشند. با اين وجود دولتها نسبت به مسائلي که در چارچوب صلاحيت هاي داخلي آنها بوده و يا بر حاکميت آنها تأثيرگذار مي باشند، حساس اند. مهاجرت مسأله اي است که هم بعد داخلي داشته و هم بعد بين المللي. امروزه مهاجرت را نمي توان صرفاً يک مسأله داخلي کشورها در نظر گرفت که هيچگونه قواعد و مقررات بين المللي بر آن حاکم نمي باشد. (در واقع قواعد و مقررات گوناگون بين المللي، بويژه در چارچوب حقوق بشر در زمينه مهاجرت و مهاجران وجود دارد. در ضمن دولتها به دلائل گوناگون (از جمله دلائل امنيتي، اقتصادي) قواعد و مقرراتي را در زمينه مهاجرت تدوين نموده و چگونگي ورود مهاجران را در زمره حقوق صلاحيتي و حاکميتي خود مي دانند. بويژه با توجه به اينکه قلمرو سرزميني يکي از اجزاء اساسي دولت مي باشد، آنها ورود به چنين قلمرويي را تابع توافق قبلي خود مي دانند. بر اين اساس نظارت بر مرزها و پيشگيري از ورود اتباع ديگر را در حيطه امور حاکميتي خود در نظر مي گيرند، در ضمن يکي از مسائل عمده مربوط به مهاجران، قاچاق غير قانوني آنها مي باشد که بر امنيت داخلي و خارجي کشورها تأثيرگذار بوده و مي تواند مسائلي را براي جامعه بين المللي به وجود آورد. در واقع مهاجرت و مسائل آن امروزه نه فقط بر کشورهاي مبدأ و مقصد تأثيرگذار هستند، بلکه مي توانند ساير کشورها را نيز تحت تأثير قرار دهند.
امروزه مهاجرت مسائل حقوقي را در سطحي گسترده در جامعه بين المللي به وجود آورده که قواعد و مقرراتي در سطح بين الملل در حال شکل گيري و توسعه مي باشد که در کنار قواعد و مقررات از پيش موجود در حوزه تنظيم مهاجرت و حمايت از مهاجران زمينه را براي شکل گيري حقوق جديد در سطح بين المللي با عنوان “حقوق بين الملل مهاجرت”[4] فراهم آورده اند. هر چند دولتها هنوز بنحو کامل آماده پذيرش اين نظام حقوقي جديد نمي باشند، به نظر مي رسد که در آينده اي نزديک ضرورت چنين نظام حقوقي را مورد پذيرش قرار دهند.
در حال حاضر حقوق بين الملل بر حمايت از مهاجرت و حقوق مهاجران تمرکز نموده است. اسناد بين المللي گوناگوني وجود دارند که مربوط به مهاجران و حمايت از حقوق آنها مي باشند. بويژه مي توان به اسناد حقوق بشري و يا ساير اسناد خاصي که مختص به مهاجران مي باشند اشاره نمود. در ضمن سازمان هاي بين المللي در زمينه حمايت از مهاجران تلاش مي نمايند. حمايت هايي که در چارچوب سازمان ها و نهادهاي بين المللي مي باشد، از نظر اقدامات و فعاليت هايي است که در خصوص حمايت از مهاجران صورت مي گيرند. همچنين برخي سازمان هاي غير دولتي وجود دارند که به مسأله مهاجرت و حمايت از حقوق مهاجران مي پردازند. سازمان هاي بين المللي اعم از دولتي و يا غير دولتي يا به طور کلي موضوع مهاجرت را در کنار ساير موضوعات مورد توجه قرار مي دهند و يا به طور خاص در چارچوب اين موضوع فعاليت مي کنند که از جمله آنها سازمان بين المللي مهاجرت[5] و يا کميسارياي سازمان ملل متحد در امور پناهندگان [6] مي باشد.
مبحث اول: تعريف مهاجران، تاريخچه و علل مهاجرت
با توجه به اينکه مهاجران[7] موضوع اصلي حقوق بين الملل مهاجرت مي باشند، لازم است که تعاريف گوناگوني را که از مهاجر ارائه مي شود، مورد توجه قرار داد. با توجه به آثار مهاجرت و يا انگيزه هاي گوناگون مي توان از هر گروه مهاجران تعاريف متمايزي نمود، اما آنچه ملاک عمل است، تعريف مشترک و واحدي است که از تمام انواع مهاجرت و با عنوان تعريف مهاجران ارائه مي گردد.
همچنين شناخت کلي از مهاجرت نيازمند ارائه تاريخچه اي در خصوص مهاجرت مي باشد. از آنجايي که مهاجرت از گذشته هاي دور وجود داشته است، بررسي روند مهاجرت در گذشته موجب مي گردد درک عميقتري از مهاجرت در دوران نوين به دست آيد. در ضمن در گذشته و حال مي تواند نقش مؤثري را در مديريت مهاجرت و حل مشکلات آن ايفاء نمايد. بر اين اساس در ذيل به تشريح مسائل مزبور پرداخته مي شود.
گفتار اول: تعريف مهاجران
مهاجر[8] در لغت عبارت است از كسي كه از موطن خود به جاي ديگر منتقل مي گردد و يا كسي كه از جايي به جاي ديگر هجرت گزيده است.[9] در معناي وسيع كلمه مهاجر عبارت است از كسي كه به صورت انفرادي و يا به همراه خانواده خود از جايي به جاي ديگر نقل مكان مي نمايد، مشروط بر اينكه فاصله دوري را طي كرده باشد.[10] بعد از شكل گيري مرزهاي بين المللي مهاجر معناي خاص تر و محدودتري پيدا نموده است. مهاجر به افراد تبعه يك كشور اطلاق مي شود كه به دلائل گوناگون به كشور دوم كوچ مي كنند، چه قانوني و يا غير قانوني.[11]
مهاجران گروهي آسيب پذيرند كه شهروند كشوري كه در آن زندگي مي كنند نمي باشند. اين آسيب پذير بودن ناشي از وضعيت بيگانه بودن آنها در كشور مزبور مي باشد، بويژه از اين جهت كه ممكن است با زبان، قوانين، عرف و رويه ملي آن كشور ناآشنا باشند و كمتر از ساير شهروندان بتوانند از حقوق خود دفاع كنند. از يك ديدگاه مهاجر[12] كسي است كه به كشور پذيرنده مي آيد تا براي مدت طولاني مستقر شود و در طول زمان شهروندي را كسب نمايد. مانند مهاجراني كه از اروپا به آمريکاي شمالي مهاجرت نموده و در جريان قرن نوزدهم جمعيت آمريكاي شمالي را تشكيل دادند. از ديدگاهي ديگر مهاجر کسي است که حتي با قصد اقامت يک روزه به محلي جديد مهاجرت مي نمايد، به شرطي که هدف وي استقرار در محل جديد به قصد مهاجرت باشد.[13] در اين ميان تعريفي كه سازمان ملل متحد ارائه كرده است مورد توجه مي باشد، بر اين اساس كه نظر اول را تأييد نموده است:
” كساني كه قصد اقامت در محل جديد براي بيش از 12 ماه را دارند مهاجر تلقي مي شوند.”[14]
اغلب كشورها تعريف سازمان ملل متحد از مهاجر را پذيرفته اند، اما تعريف مهاجر در چارچوب هاي حقوقي از کشوري به کشور ديگر متفاوت است. در حقيقت تعريف مهاجر به دو عامل وابسته است. يک عامل، گذر از مرزهاي سياسي ملي و استقرار در سيستم سياسي متفاوت است، اين عامل جغرافيايي ناميده مي شود و اما عامل دوم که از بعد انساني مطرح مي شود، به معناي داوطلبانه بودن[15] و شخصي بودن تصميم در نقل مکان مي باشد.[16] اما در حقيقت تعريف مهاجر و اينكه مهاجر كيست دشوار و پيچيده است. اين واژه گروه عظيمي از انسان ها را با تنوعي از موقعيت ها و شرائط در بر دارد. در حال حاضر در نتيجه جهاني شدن انواع جديدي از مهاجران با ويژگي هاي جديد وجود داشته و مورد توجه مي باشند. بدين ترتيب تنوع اقسام مهاجرت تعاريف متفاوتي از آن را به همراه داشته است.
نظرات شما عزیزان:
تبادل لینک هوشمند