حکومت ریاست
استقلال و جدایی کامل ارگان های قوه ی مقننه و مجریه ، خصلت ویژه ی شکل ریاستی حکومت است. در شکل ریاستی حکومت سه ارگان حکومت – قوه ی مقننه ، مجریه ، قضائیه- جدا از هم و در قدرت متناسب هستند. از این رو هر یک از انها به طور مستقل و در حوزه ی خاص خود عمل می کنند. در این شکل حکومت رئیس اجرایی ، رئیس اسمی نیست ، بلکه هم رئیس دولت است و هم رئیس حکومت. کابینه ی او مرکب از مشاوران ،معاونان و دستیارانی است که به طور کامل پیرو او هستندو در برابر او مسئولند نه در برابر قوه ی مقننه . در واقع اعضای کابینه ی او نمی توانند از میان اعضای قوه ی مقننه باشند این افراد رئیسان اداری هستند که حق پیشنهاد قانون ندارندو در قوه ی مقننه هم نمی توانند روش وضع قانون را هدایت کنند. رییس قوه مجریه هم عضو قوه ی مقننه نیستو حق شرکت در مذاکرات ان را هم ندارد دوره ی تصدی او هم که زمان معینی است به قوه ی مقننه بستگی ندارد. برای باز خواست رئیس قوه ی مجریه طبق قانون اساسی روش خاصی وجود دارد.
مبحث هفتم :مقایسه حکومت پارلمانی و ریاستی
شکل پارلمانی حکومت را می توان از چند لحاظ با شکل ریاستی ان مقایسه کرد.نخست در شکل ریاستی حکومت رئیس قوه ی مجریه رئیس اسمی ان طور که در شکل پارلمانی است نیست. او رئیس واقعی حکومت است . اختیارات اجرایی حکومت از لحاظ حقوقی و عملی به او واگذار شده است. از سوی دیگر در شکل پارلمانی حکومت ، رییس دولت و رئیس حکومت دو شخص متفاوت هستند. نظام پارلمانی را نظام دو رئیسی هم میگویند در مقابل نظام ریاستیکه یک رئیسی است. دوم ، نظام ریاستی مبتنی بر نظریه ی تفکیک مطلق قواست . در حالی که شکل پارلمانی حکومت به اتحاد و امیختگی قوا یا تفکیک نسبی قوا مربوط است. سوم در شکل ریاستی رئیس قوه ی مجریه طبق قانون اساسی از قوه ی مقننه مستقل است و این قوه نمی تواند از راه دادن رای عدم اعتماد او را عزل یا ساقط کند. در نظام پارلمانی کابینه به قوه مقننه وابسته است و این قوه می تواند با پیشنهاد توبیخ مانع اقدام ان شود یا با رای عدم اعتماد ان را ساقط کند . چهارم در نظام ریاستی کابینه افریده ی رئیس جمهوری است و اعضای ان به طور شخصی در برابر او مسئولند و نه در برابر قوه مقننه . از سوی دیگر در نظام پارلمانی وزیران را رئیس قوه ی مجریه بنا به نظر نخست وزیر منصوب میکند اما ان ها در برابر قوه ی مقننه مسئول اند و مشاوران خصوصی و پشت پرده ی نظام ریاستی را تشکیل نمی دهند. پنجم اعضای کابینه ریاستی بدان سبب که عضو قوه ی مقننه نیستند نمی توانند وضع قوانین را ابتکار کنند یا تصویب ان را در قوه ی مقننه هدایت نمایند. در شکل پارلمانی حکومت کاملا بر عکس ان است . وزیران نه تنها اعضای قوه ی مقننه اند بلکه همه ی قوانین مهم را می توانند ابتکار کنند و بر تصویب انها بر پارلمان نظارت کنند . ششم در شکل ریاستی دوره ی تصدی رئیس قوه ی مجریه معین و ثابت است و برای برکنار کردن او از مقامش روش خاصی وجود دارد . از سوی دیگر در شکل پارلمانی حکومت دوره ی تصدی کابینه به پشتیبانی قوه ی مقننه بستگی دارد. شکل ریاستی حکومت دارای مزایا و معایبی است که د رست در نقطه ی مقابل مزایا و معایب شکل پارلمانی حکومت قرار دارند . مزایای شکل ریاستی را بدین گونه می توان خلاصه کرد : ثبات حکومت را تضمین میکند ، سیاستی مستمر و مداوم پیگیری می شود ، ریاست جمهوری که منتخب مردم و بدون مسئولیت در برابر قوه ی مقننه است ، مقام مناسبی برای برامدن از عهده ی ضرورت هاست ، از خدمات کارشناسان بهتر استفاده می شود، برای کشورهای دارای جوامع مختلف مناسب ترین شکل حکومت است ، اطمینان سیاست ها تضمین شده است ، روحیه ی حزب گرایی به کمترین حد میرسد.
از معایب نظام ریاستی می توان به موارد زیر اشاره کرد :رئیس قوه ی مجریه خود کامه میشود ، تصمیمات با تاخیر غیر عادی گرفته میشود ، برای کشورهای دارای وسعت متوسط نا مناسب است ، مسئولیتها تضمین نشده است.[1]
گفتار دوم :حکومت های تک ساخت و فدرال
اگر اقتدار حکومت در یک جا متمرکز باشد حکومت تک ساخت و اگر میان مرکز و چند واحد محلی تقسیم شده باشد حکومت فدرالی خواهد بود.
مبحث اول :حکومت تک ساخت
به عقیده آندره هوریو”دولتهای تک ساخت مجموعه ای دولتی هستند و به قسمتهایی بخش نشده اند که بتوان بدان ها جداگانه نام دولت داد.”[2]در حکومت تک ساختت یک حکومت مرکزی با اقتدار کامل وجود دارد . برای راحتی مدیریت کشور ممکن است به چند واحد-استان ها ، ناحیه ها ، منطقه ها – تقسیم شده باشد، اما موجودیت و نیز اختیارات انها به اراده و خواست مرکز وابسته است. مرکز هر زمان که بخواهد می تواند این واحدها را از بین ببرد و یا بنا به صلاحدید خود واحدهای جدیدی به جای انها ایجاد کند.
پس در حکومت تک ساخت حکومت مرکزی دارای اختیارات کامل است و یکپارچگی دولت را حفظ می کند واحد ها فقط کارگزارانی تابع مرکز اند که بنا به صلاحدید حکومت مرکزی ایجاد شده اند .حکومتهای تک ساخت شایستگی هایی به قرار زیر دارد:موثرترین شکل حکومت ،سادگی سازمان ، انعطاف پذیری زیاد ، عدم تلاقی یا تضاد صلاحیت ها ، توانمندی سیاست داخلی و خارجی ،هزینه کم ،مناسب برای کشورهای کوچک ،تقسیم نشدن وفاداری شهروندان.
حکومکت تک ساخت عیبهایی نیز دارد از جمله:پایمال شدن ابتکار محلی ، خود کامگی مرکز ، عدم صلاحیت مرکز نسبت به مسائل محلی ،اسانی فروپاشی.
مبحث دوم: دولتهای فدرال و کنفدرال
فدراسیون هنگامی به وجود می اید که دو یا چند دولت مستقل موافقت می کنند یک دولت جدید تشکیل دهند و حاکمیت خود را به ان واگذارند یا هنگامی که واحدهای اداری در تقسیمات کشوری حکومت تک ساخت موافقت مرکز را برای اعطای خود مختاری بدست می اوردند روند نخست به “ادغام” و روند دوم به “تجزیه” نام بردار شده اند.فدراسیون از راه روند تجزیه هم به وجود می اید . وقتی دولت تک ساختی دارای سرزمین وسیع بخواهد ضمن قبولی گوناگونی وحدت سراسری را حفظ کند یا وقتی بخشهای ان ارزوی خود مختاری دارند فدراسیونی به وجود می اید. حکومت مرکزی مسائلی مربوط به منافع عمومی را برای خود نگاه می دارد در حالیکه بقیه اختیارات را به واحدهای خود مختار انتقال می دهد.در این مورد ژرژ سل می نویسد:”تنها در صورتی فدرالیسم واقعا وجود دارد که دول متحد عضو ،به واسطه نمایندگان خود در شکل گیری ارگانهای فدرال و در اخذ تصمیمات کلی در مورد سرزمین و جمعیت دولت فدرال مشارکت داشته باشند.”[3] این وضعیت با یک قانون اساسی به وجود می اید و فقط از راه روند عادی اصلاح قانون اساسی قابل تغییر است.. شکل فدراسیون هرچه که باشد ادغامی یا تجزیه ای نظام فدرالی دو رشته حکومت دارد : حکومت مرکزی و حکومتهای محلی.فدراسیون و کنفدراسیون را نباید به جای یکدیگر به کار برد.کنفدراسیون اتحاد دولتهای مستقل و حکمران است که بنا به برخی مقاصد مشترک متحد شده اند . از نظر حقوقی هر یک از این دولتها هر گاه بخواهند حق دارند از ان بیرون ایند . در کنفدراسیون قوانین هر کشوری به هر صورت که هست بر جای می ماند اما در فدراسیون قوانین تازه ای وضع می شود.
در تاریخ نمونه های مختلفی از کنفدراسیون بوده است ، به طور معمول دولتهای همسایه مایل بودند بنا به هدفهای دفاعی و پیشبرد هدفهای مشترک با یکدیگر تجمع کنند.
نظرات شما عزیزان:
تبادل لینک هوشمند